Hemoroidy, często niesłusznie nazywane żylakami odbytu, to poszerzone sploty krwawnicowe w obrębie odbytu. Splot hemoroidalny jest naturalną częścią aparatu zwieraczowego odbytu, pełniącą funkcję uszczelniającą. Splot krwawnicowy odpowiada za 10-15% ciśnienia spoczynkowego w kanale odbytu. O hemoroidach mówimy, gdy splot ten ulegnie poszerzeniu powodując dolegliwości.

Najczęstszym objawem hemoroidów jest bezbolesne krwawienie jasnoczerwoną krwią podczas oddawania stolca. Krwawienie może mieć różne nasilenie, od śladu krwi na papierze toaletowym do dość masywnego wypływu krwi utrzymującego się po oddaniu stolca. Innymi dolegliwościami zgłaszanymi przez pacjentów są uczucie dyskomfortu, świąd i ból. Ten ostatni związany jest z zakrzepicą w obrębie tkanki hemoroidalnej.

Do powstania hemoroidów dochodzi w wyniku siedzącego trybu życia, zaparć, diety ubogiej w błonnik pokarmowy. Często opisywane jest rodzinne występowanie hemoroidów. Do powstania i nasilenia dolegliwości dochodzi również w wyniku wstrzymywania oddania stolca i wydłużania przesiadywania w toalecie (czytanie).

Krwawienie z odbytu i wrażenie niepełnego wypróżnienia są również objawami raka odbytnicy. Bardzo ważne jest, aby przed rozpoczęciem leczenia hemoroidów wykluczyć współistnienie dużo groźniejszej choroby, jaką jest rak. Jednakże same hemoroidy nie mają związku z powstaniem raka odbytu. Pacjenci po 50-tym roku życia, a także po 40-tym roku życia, u których w najbliższej rodzinie wystąpił rak jelita grubego, powinni mieć wykonane pełne badanie jelita grubego badaniem kolonoskopowym. Każdy pacjent z utrzymującymi się krwawieniami z odbytu powinien zgłosić się do lekarza.

U pozostałych pacjentów do właściwego rozpoznania hemoroidów wystarczy dobrze zebrany wywiad dotyczący dolegliwości, tak zwane badanie per rectum, polegające na obejrzeniu odbytu i zbadaniu palcem. Pełne badanie proktologiczne winno również składać się z anoskopii lub rektoskopii. Oba badania są niebolesne, wykonuje się je jednorazowymi plastikowymi wziernikami. Czas trwania każdego z tych badań nie przekracza 4-5 minut.

Wyróżniamy cztery stopnie zaawansowania hemoroidów. W przypadku najmniej zaawansowanego, I stopnia, zwykle wystarczające jest leczenie zachowawcze polegające na modyfikacji diety i stosowaniu miejscowo czopków i maści. IV stopień to zaawansowana choroba, którą skutecznie można leczyć jedynie leczeniem operacyjnym. W stopniu II i u części pacjentów z III stopniem można leczyć hemoroidy metodami tzw. instrumentalnymi w warunkach ambulatoryjnych.

Wśród wielu różnych metod uznaną skuteczność mają sklerotyzacja i leczenie metodą gumowych podwiązek – jedyne, jakie znajdują się w rekomendacjach American Society of Colon & Rectal Surgeons. Obie metody nie wymagają pobytu w szpitalu, a pacjent po zabiegu może normalnie funkcjonować. Zabieg metodą gumowych podwiązek (zabieg Barrona) jest obecnie uznawany za najpowszechniej stosowaną i najskuteczniejszą metodę nieoperacyjnego leczenia choroby hemoroidalnej. Zwykle wymaga 2-3 powtórzeń co 3-4 tygodnie celem uzyskania jak największej skuteczności. Uważa się, że przy prawidłowej kwalifikacji skuteczność tej metody leczenia przekracza 80%. Po zabiegu część pacjentów odczuwa przez kilka dni dyskomfort polegający na ciągłym wrażeniu potrzeby skorzystania z toalety. Nieliczni zgłaszają ból o niewielkim nasileniu – kontrolowany powszechnie dostępnymi lekami przeciwbólowymi. Po 5-10 dniach od zabiegu może pojawić się krwawienie trwające 2-3 dni o zwykle niewielkim nasileniu. Wyjątkowo może zdarzyć się jednak uporczywe krwawienie o większym nasileniu, wymagające zamknięcia krwawiącego naczynia w warunkach ambulatoryjnych.